Rezime

Cboard je aplikacija za augmentativnu alternativnu komunikaciju (AAK) ili potpomognutu komunikaciju (PK) kojoj se može pristupiti putem interneta ili na Android tabletima i mobilnim telefonima. Dizajnirana je za decu i odrasle sa govornim i jezičkim teškoćama kako bi im olakšala komunikaciju uz pomoć slika/simbola i pretvaranja teksta u govor (text to speech). To je aplikacija otvorenog koda i dostupna je na 33 jezika. Zahvaljujući Unicefovom projektu „ Za svako dete: Glas, Korišćenje tehnologije 21. veka za promociju komunikacije, obrazovanja i socijalne inkluzije male dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom”, Cboard je dostupan i na srpskom jeziku na oba pisma (ćirilićnom i latiničnom), kao i na hrvatskom i crnogorskom jeziku. Ovi jezici koriste Alfanum- ov TTS. Aplikacija se može koristiti i offline nakon što je instalirana i podešena za novog korisnika. Cboard ima pristup globalnoj bazi koja sadrži preko 20000 simbola, među kojima se nalaze i prilagođeni setovi simbola za Srbiju (841simbol). Aplikacija je intuitivna i vrlo jednostavna za korišćenje, sa mnogobrojnim mogućnostima prilagođavanja konkretnim potrebama deteta (muški/ženski glas kao govorni izlaz, visina tona, brzina govora, veličina fonta kao i pozicija natpisa na simbolima, veličina kartice, izbor boja, izbor simbola, uvoz fotografija). Broj tabli za komunikaciju kao i broj polja (pločica ili kartica) na pojedinačnim tablama zavise od komunikacijskih potreba korisnika i mogu se kretati od samo par simbola na jednoj tabli, do mnoštva tabli sa stotinama simbola za korišćenje u različitim kontekstima. Takođe, table se mogu menjati, dopunjavati, objavljivati, preuzimati i prilagođavati što značajno olakšava rad i roditeljima i stručnjacima. Komunikacijske table kreirane u okviru ove aplikacije se mogu štampati i postati dopunsko niskotehnološko sredstvo za komunikaciju. U pilot fazi projekta, Cboard se koristio kao deo rutinske intervencije edukovanih stručnjaka čiji je cilj bio poboljšanje komunikacijskih sposobnosti deteta, a komunikator je bio integrisan u detetovo životno okruženje – pretežno kod kuće i u predškolskoj ustanovi. Bilo je uključeno ukupno 125 dece, uzrasta od 3 do 12 godina (po 50 iz Srbije i Hrvatske i 25 dece iz Crne Gore) i njihovih roditelja, kao i preko 70 stručnjaka - vaspitača, logopeda, psihologa, lekara i defektologa. Za praćenje napredovanja korišćen je upitnik za procenu psihosocijalnog uticaja asistivne tehnologije na pojedinca koji je koristi (Psychosocial Impact of Assistive Devices Scale -PIADS). Ovaj instrument primenjen je nakon 3. i nakon 6. meseca korišćenja Cboard-a, a preliminarni rezultati pokazuju napredak u svim posmatranim domenima.

Biografija

Mirjana Lazor (1963) je školski pedagog u ŠOSO “Milan Petrović“ sa domom učenika u Novom Sadu. Posvećena je razvoju inkluzivnog obrazovanja i širenju znanja o načinima korišćenja IKT i asistivnih tehnologija u obrazovnom okruženju. Autorka je (ili koautorka) brojnih priručnika i vodiča za nastavnike: Priručnik za rad sa decom sa smetnjama u razvoju (NSHC,2008); Škola na kvadrat - model povezivanja specijalnih i redovnih škola u Srbiji, (SCh 2010); Asistivna tehnologija u školi (ŠOSO, 2012); Uputstvo za izradu nastavnih materijala u skladu sa principom univerzalnog dizajna (SIPRU,2016); Katalog asistivne tehnologije ( MPNTR RS, 2017); Remote special education during crisis:Covid 19 as a case study (SLIBNU, 2020); Guidelines for providing open and distance learning to students with disabilities during school closures: Enhancing Inclusive Learning under COVID-19 (SLIBNU, 2020). Takođe, kreatorka je i voditeljka klasičnih i onlajn seminara za stručno usavršavanje zaposlenih u obrazovanju počev od 2006. godine: Deca sa smetnjama u razvoju i preporuke za rad sa njima; Asistivna tehnologija-primena u školi; IPP i IOP; Praktične metode rada u inkluzivnom kontekstu; Specijalna škola kao Servisni centar; Multimediji u inkluzivnom obrazovanju.
Zagovarajući i unapređujući inkluzivno obrazovanje, stvara uslove za kvalitetno obrazovanje za svu decu, posebno za decu sa smetnjama u razvoju. Pre 12 godina pokrenula je školski portal za e-učenje “Milanče”, sa ciljem povećanja dostupnosti obrazovanja za decu koja iz bilo kog razloga ne pohađaju školu. Poslednjih godinu dana, koordinatorka je UNICEF-ovog projekta „Za svako dete: Glas“ Korišćenje tehnologije 21. veka za promociju komunikacije, obrazovanja i socijalne inkluzije male dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Dobitnica je značajnih nagrada i priznanja u Srbiji - Nagrada Pokrajinskog sekretarijata za obrazovanje „dr Đorđe Natošević“ (2013) ali i svetu - Certifikati za inovativnu praksu u oblastima: Inkluzivno obrazovanje i IKT (2016.) i Život u zajednici i politička participacija osoba sa invaliditetom (2019.) na globalnim Konferencijama ZERO Projekta u Beču.

Rezime

Primena naprednih govornih algoritama olakšava svakodnevnu komunikaciju lica koja ne vide (ali čuju), ne čuju (ali vide) ili ne govore, pruža bolju informisanost, pun pristup obrazovnom sistemu i integraciju u aktuelne društvene tokove. Tehnologija automatskog prepoznavanja govora (engl. Automatic Speech Recognition, ASR) omogućava diktiranje teksta s tačnošću od preko 95% na rečnicima od više stotina hiljada reči, u zavisnosti od odabranog domena komunikacije. Ova vrsta tehnologije u stanju je da kombinuje audio i video signale, informacije o tome šta je rečeno, ali i načinu na koji je nešto izgovoreno (emotivno stanje govornika). Savremeni sistemi obezbeđuju pouzdano prepoznavanje čak i u uslovima povišenog nivoa pozadinske buke, nezavisno od karakteristika glasa, starosti i pola govornika. S druge strane, sinteza govora na osnovu teksta (engl. Text-to-Speech, TTS) predstavlja tehnologiju uz pomoć koje računari pisani tekst pretvaraju u ljudski govor. Jedan od osnovnih nedostataka većine savremenih TTS sistema jeste činjenica da sistemi za sintezu govora uglavnom koriste jedan isti glas u različitim domenima primene i proizvode govor u samo jednom stilu. Poslednja istraživanja u ovoj oblasti omogućavaju kreiranje glasova primenom male količine (svega nekoliko sekundi) govornog materijala, kao i korišćenjem materijala amaterskih govornika. Značajni pomaci napravljeni su i u domenu ekspresivne sinteze, koja omogućava sistemu da generiše govor jednim glasom u više različitih stilova. Obe navedene tehnologije u kombinaciji jedna s drugom doprinose obrazovanju na maternjem jeziku osoba sa invaliditetom, pružajući im mogućnost korišćenja mobilnih telefona, računara, tableta i drugih uređaja u sistemima pametnih kuća primenom jednostavnih glasovnih komandi, poboljšavaju prirodnost komunikacije čoveka i mašine, a mogu se uspešno primeniti i u okviru različitih terapeutskih aktivnosti, kao što je, primera radi, terapija cerebralne paralize. Danas je u upotrebi veći broj govornih aplikacija na srpskom jeziku, poput aplikacije govornog asistenta, čitača ekrana, govornih automata i audio-biblioteka, kao i sistema za ozvučavanje sajtova i titlovanje TV emisija.

Biografija

Branislav Popović (1985) je viši naučni saradnik Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu, konsultant, razvojni programer i predavač, angažovan u sklopu većeg broja istraživačkih projekata u oblasti naprednih govornih tehnologija, obrade govora i slike, interakcije čovek-mašina, algoritama dubokog učenja i veštačke inteligencije. Kao istraživač, razvojni programer i konsultant, angažovan je u razvoju sistema za automatsko prepoznavanje govora na srpskom i drugim južnoslovenskim jezicima i aplikacije govornog asistenta na srpskom jeziku, gde je kao šef tima nagrađen na konkursu za najbolju inovativnu ideju za novi proizvod ili uslugu, povodom 150 godina Saveza inženjera i tehničara Srbije. U svojstvu glavnog programera i istraživačkog konsultanta doprineo je razvoju prvog visoko kvalitetnog sintetizatora govora za hebrejski jezik. Rukovodilac je projektnih aktivnosti na projektima tehnološkog razvoja. Delom radnog vremena angažovan je kao vanredni profesor Alfa BK univerziteta i prodekan za umetnički i naučno-istraživački rad Akademije umetnosti u Beogradu. Osnivač je i vlasnik agencije za računarsko programiranje Code85. U oblasti interesovanja ubrajaju se kontinualno prepoznavanje i sinteza govora, prepoznavanje i pretraga slika, prepoznavanje govornika, segmentacija govora, prepoznavanje emocija i drugi sistemi interakcije čovek-mašina. Objavio je veći broj naučnih radova u časopisima i zbornicima međunarodnih konferencija, međunarodno primenjenih tehničkih rešenja i patenata. Član je programskih odbora jednog broja domaćih i međunarodnih konferencija i recenzent većeg broja naučnih časopisa. Redovni je član Centra izuzetnih vrednosti CEVAS, grupe za akustiku i govorne tehnologije. Član je IEEE društva za računarsku inteligenciju, IEEE društva za računarske nauke i srpskog društva za veštačku inteligenciju (Serbian AI Society).

Rezime

For several decades, research in developmental cognitive science has focused on mapping out developmental trajectories of cognitive abilities, such as learning, attention, executive functions, memory etc., with the aim to determine at what age children display a certain cognitive ability. However, recent trends emphasize the need to expand this research programme and shift the focus from the question of when children are able to learn, to understanding under which conditions they are more likely to learn. This motivated a new line of research aiming to systematically investigate how different aspects of learning situation may affect the learning process and its outcomes. These studies are important as they enable us to identify and promote learning contexts that support better learning outcomes. Recent technological advances in research methods had a key role in the success of these studies. New techniques, such as an automated eye-tracking, enabled significant progress in the area of cognitive development, especially in our understanding of early cognitive development. Eye-tracking is a non-invasive technology with minimal response requirements from participants, which is particularly important given the limited language and motor abilities of young children. Children’s looking patterns can provide insights into their language comprehension, attention abilities, cognitive control etc. To illustrate the ways in which eye-tracking studies contribute to our understanding of learning across development, in this talk I will present a set of eye-tracking studies we conducted to examine how different aspects of the learning situation shape the learning process in young children and in adults. In addition, I will illustrate how gaze-contingent eye-tracking can be used to design interactive tasks in which young children, instead of being passive recipients, can engage exploration and curiosity and have an active role in creating their own learning experiences, which can lead to better learning outcomes.

Biografija

Dr Jelena Sučević - I’m a Postdoctoral Researcher at the Department of Experimental Psychology at the University of Oxford. After obtaining my diploma and master degree from the University of Belgrade, I completed doctoral studies at the University of Oxford. I was a visiting researcher at the Harvard Medical School and University of Zurich. My research focuses on the development of core cognitive abilities, such as learning, memory and attention. I’m particularly interested in investigating the impact of learning context on acquisition and generalization of knowledge across the lifespan. My research combines behavioural and neuroimaging methods, and neural network modelling approach. I’m passionate about translational aspects of scientific discoveries and making science open and accessible to the society.

Rezime

Applying different modalities in understanding the reading process in children could give us the opportunity to better understand certainly one of the most important cognitive processes. Reading and learning arise in the interaction of the linguistic and visual systems during the development of an individual. Using sensor technologies which could measure physiological parameters as a result of the interaction of cognitive and visual system could give us more insights especially in developmental differences in children. One of the perspectives on reading is to understand the contribution of different modalities and combinations of modalities in the process of reading text on a white vs colour overlay and background. There is a lot of discussions in previous literature about the colour influence on the reading, especially on children with and without dyslexia. Also, we can find that the use of colours can enhance the reading of children with dyslexia. Previous researches indicated that there is a scale of different measures that could explain developmental characteristics in the reading process in children, as one of the most important cognitive processes. The developmental aspect could be observed through the comparison of physiological parameters during the reading in white versus coloured overlay and background. Developing the sensor hub for measurement of physiological parameters during the reading will give us more assess to developmental differences. Using EEG, heart rate, eye tracking, and EDA signals we could assess the differences regarding sex, good or bad, dyslexic, or normal reading abilities of an individual.

Biografija

Tamara Jakovljević (1989) is a Ph.D. candidate at the International Postgraduate School Jožef Stefan in Ljubljana, as a scholar of the AD Futura Fund of the Republic of Slovenia. Her doctoral dissertation is multidisciplinary research in the field of sensory technologies, dedicated to the development of the sensor-hub for detection of the color influence on reading in children with reading difficulties, such as dyslexia. The team consists of mentors from the Faculty of Philosophy, Electrical Engineering, and Medicine at the University of Belgrade. For more than eight years she is engaged in the field of media as an editor of tv serials which promotes innovation, startup ecosystems, and entrepreneurship on the Radio Television of Serbia. In parallel with her studies, she is involved in projects of market researches and business transformation with the support of Frontech Solutions Inc. and SWISS IPG Partners Group. During the Covid19 pandemic, she joined the Doctors for Doctors initiative as a team member, responsible for the organization and business development. She is one of the co-founders of the startup BabyFm in the field of sensor technologies and Health-tech solutions within the Immagine IF program in cooperation with the Science-Technology Park Belgrade.

Rezime

U pripremi

Biografija

Nikola Krstić - Direktor kompanija Anoris Technology i Geniusful. StartUp karijeru započeo sa 17 godina sa projektom Pametna rukavica za slepe - Anora, koji ovih dana konačno izlazi na tržište.

Rukavica za slepe je multifunkcionalni uredjaj cija je osnovna namena da pomogne slepima u lakšem obavljanju svakodnevnih aktivnosti,sa preko 10 funkcija na klik samo jednog dugmeta kao što su orijentacija u prostoru, detekcija boja, novčanica, svetlosti, objekata i mnoge druge. Projekat je podržan od strane Inovacionog fonda Republike Srbije.